Türkiye’de yarı zamanlı (part-time) çalışma ne yazık ki çok yaygın değil. Oysa öğrenciyken yapılan yarı zamanlı işler kişiye hem iş tecrübesi hem maddi kazanç sağlıyor. Yorgunluk, sosyal hayata zaman ayıramama gibi eksileri olsa da okurken yarı zamanlı olarak çalışanlar iş yaşamına bir adım önde başlıyor.
Üniversite yıllarında kimi para kimi de tecrübe kazanmak için yarı zamanlı işlere başvuruyor. Bazıları okudukları bölümle ilgili işleri tercih ederken birçoğu bulabildikleri herhangi bir işte çalışmaya başlıyor. Ne iş olursa olsun öğrenciye bir şeyler kazandırdığı bir gerçek.
Okurken çalışmanın getirdiği bazı zorluklar var. Okul-iş hayatını dengelemek, iki tarafı da düzenli bir şekilde devam ettirmek gerekiyor. Bu da her zaman kolay olmuyor. Özellikle gündüz okula gidip gece çalışanlar iyi bir program yapmazlarsa okulu da işi de aksatabiliyor. Sınav dönemleri ise ayrı bir dert. İşe mi gidilsin, evde oturup ders mi çalışılsın… Bütün bunlara ek olarak bir de sosyal hayat işin içine giriyor. Bir yandan okul, diğer yandan iş, kalan zamanlarda ders çalışmak, ödev yapmak derken sosyal hayata pek de zaman kalmıyor.
Okurken çalışmanın sadece kötü yanları yok tabii. Öğrenciyken para kazanmak, harçlığını çıkarabilmek hatta eve katkıda bulunmak güzel bir duygu. Ayrıca iş hayatını öğrenmek, mezun olmadan tecrübe edinmek de cabası. İyi bir performans gösterilirse bazı kurumlar mezun olan çalışanını tam zamanlı olarak işe alabiliyor.
Yenibiris.com’un verilerine göre en çok medya, çağrı merkezi, perakende, mağazacılık ve sağlık sektörleri yarı zamanlı üniversite öğrencisi arıyor. Bunların arasında da en çok tercih edilen iş kolları çağrı merkez müşteri temsilcisi, kasa görevlisi, satış danışmanı, fast food elemanları, garson, grafiker, veri giriş operatörü, tanıtım elemanı, stand fuar hostesi ve satış sonrası destek elemanı.
Çağrı Merkezleri Derneği Kurucu Üye Temsilcisi Nadire Tunçay, yarı zamanlı çalışmanın, öğrencilerin mezun olmadan önce iş hayatına hazırlanması ve ekonomiye katkı sağlaması anlamında olumlu etkileri olduğunu söylüyor. Çağrı merkezi sektöründe şu anda 40 bin müşteri temsilcisi istihdam edildiğini belirten Tunçay, yarı zamanlı çalışanların yüzde 23 seviyesinde bir paya sahip olduğunu söylüyor: “Bu oran yaz aylarında örgün eğitim kurumlarının eğitime ara vermesi nedeniyle azalırken, eğitime tekrar başladıkları kış aylarında artıyor. Çağrı merkezi sektöründe yarı zamanlı çalışma daha çok telekomünikasyon ve bilişim sektörlerinde tercih ediliyor.” Çağrı merkezlerinde bazı dönemsel projelerde özellikle öğrencilerin tercih edildiğini söyleyen Tunçay, “Yarı zamanlı çalışma modelindeki çalışma koşulları tam zamanlı çalışma modeliyle aynıdır, aynı ücret skalası ve sosyal hakları uygulanır” diyor.
Avrupa’da lise yıllarında başlıyorlar
Randstad’dan alınan bilgiye göre bazı şirketler, tam zamanlı yerine kendilerine esneklik sağlayabilecek yarı zamanlı istihdama başvuruyorlar. Ayrıca genel müdürlük kadrolarında giriş seviyesindeki pozisyonları yarı zamanlı veya dönemsel ekiplerle kurup değerlendirmeler sonucu kalıcı istihdama dönüştürmek de tercih ediliyor. Yarı zamanlı veya dönemsel istihdam şirketler için bir deneme süresi olarak görülebiliyor. Şirketler dönemsel istihdam ettiğinde memnun kaldığı bir öğrenciyi, mezun olduğunda tam zamanlı kadroya dahil edebiliyorlar. Randstad verilerine göre öğrencilerin yarı zamanlı çalışması Avrupa’da çok daha yaygın. Üstelik Avrupa’da öğrenciler yarı zamanlı çalışmaya lise yıllarında başlıyor. Türkiye’de aileler korumacı yaklaşırken, Avrupalılar gençlerini kendi ayaklarının üstünde durabilmeleri için teşvik ediyor. Genellikle farklı şehirlerde öğrenim gören üniversite öğrencileri ailelerinden uzakta oldukları için ek gelir yaratmak ya da üniversite son sınıflardaki öğrenciler iş hayatına atılmadan önce tecrübe için çalışmak istiyor. Bu tip yarı zamanlı çalışmalar özgeçmişlerde profesyonel tecrübe olarak göründüğü için avantaj sağlayabiliyor. Çalışma şartları genelde maaş olarak tam zamanlı kadroyla paralellik gösteriyor. Aynı oranlarda çalıştığı saat/günle hesaplanıyor. Ancak yemek, ulaşım, özel sağlık sigortası gibi yan haklar yarı zamanlı pozisyonlar için bazen mevcut olmayabiliyor.